แนวคิดทฤษฎีและปรัชญา

แนวคิดทฤษฎีและปรัชญาของหลักสูตร

•         ความหมายของทฤษฎี

   ทฤษฎี(Theory)หมายถึง หลักการที่ผ่านการพิสูจน์แล้ว และกำหนดขึ้นมาเพื่อจะได้ทำหน้าที่อธิบายการกระทำหรือปรากฏการณ์อย่างใดอย่างหนึ่ง(อาภรณ์  ใจเที่ยง.2525:1 อ้างถึงใน รศ.ดร.ประพิมพ์พรรณ โชคสุวัฒนสกุล.หลักสูตรมัธยมศึกษา.2534:34)

•         ความหมายของทฤษฎีหลักสูตร

   ทฤษฎีหลักสูตร (Curriculum Theory) หมายถึง ข้อความที่อธิบายความหมายของหลักสูตรโดยชี้ให้เห็นถึงความสัมพันธ์ระหว่างองค์ประกอบต่างๆ ชี้นำแนวทางการพัฒนาการใช้และการประเมินผลหลักสูตรประกอบกัน

   (รศ.ดร.ประพิมพ์พรรณ โชคสุวัฒนสกุล.หลักสูตรมัธยมศึกษา.2534:34)

ทฤษฎีหลักสูตรชนิดต่างๆ

ทฤษฎีหลักสูตรแบ่งออกเป็น 4 ชนิด ดังนี้

1.     ทฤษฎีแม่บท เป็นทฤษฎีหลักที่กล่าวถึงหลักการ กฎเกณฑ์ทั่วๆไป ตลอดจนโครงสร้างของหลักสูตร

2.     ทฤษฎีเนื้อหา เป็นทฤษฎีเกี่ยวกับเนื้อหา กล่าวถึงความสัมพันธ์ขององค์ประกอบต่างๆ

3.     ทฤษฎีจุดประสงค์ เป็นทฤษฎีที่กล่าวถึงจุดประสงค์หรือจุดมุ่งหมายของหลักสูตร และกล่าวถึงว่าจุดประสงค์นั้นๆได้อย่างไร

4.     ทฤษฎีดำเนินการ เป็นทฤษฎีที่กล่าวถึงว่า จะทำหรือดำเนินการให้บรรลุวัตถุประสงค์ที่ตั้งไว้อย่างไร (กาญจนา คุณารักษ์.2527:5 อ้างถึงใน โกสินทร์ รังสยาพนธ์.2526:25)

ทฤษฎีการพัฒนาหลักสูตรตามแนวคิดของ Hilda Taba

•         ทฤษฎีการพัฒนาหลักสูตรตามแนวคิดของ Hilda Taba

          แนวคิดการพัฒนาหลักสูตรของ Taba มีบางอย่างคล้ายกับของ Tyler มาก แต่มีข้อรายละเอียดปลีกย่อยที่ต่างกันออกไป พอสรุปได้ 11 ประการดังนี้

          1. ส่วนประกอบของหลักสูตร

          2. การศึกษาข้อมูลเพื่อนำมาเป็นเครื่องกำหนดเกณฑ์เกี่ยวกับการพัฒนาหลักสูตร

          3. วัตถุประสงค์

          4. เกณฑ์ในการกำหนดวัตถุประสงค์

5. การเลือกเนื้อหาสาระและการรวบรวมพินิจ

6. เกณฑ์ในการพิจารณาเลือกเนื้อหาสาระ

7. ปัญหาเกี่ยวกับการจัดรวบรวมเนื้อหาสาระ        

8. การจัดประสบการณ์การเรียน

9. ลำดับขั้นของการพัฒนาหลักสูตร

10. ยุทธวิธีการสอน

11. การประเมินผล (วิชัย วงษ์ใหญ่.พัฒนาหลักสูตรและการสอน-มิติใหม่.2523:20)

สรุป ทฤษฎีการพัฒนาหลักสูตรของ Hilda Taba

•         ทฤษฎีการพัฒนาหลักสูตรของ Hilda Taba เป็นทฤษฎีที่ช่วยให้เราเข้าใจถึงองค์ประกอบและส่วนประกอบด้านต่างๆ ที่สำคัญของหลักสูตร ที่หลอมรวมกันเป็นหลักสูตรคุณภาพที่ใช้ในการเรียนการสอนให้เกิดประสิทธิภาพ     ดังนั้นถ้าต้องการให้หลักสูตรเป็นเครื่องมือในการเรียนการสอนที่มีประสิทธิภาพ ผู้ใช้ควรนำแนวทางนั้นไปทดลองและปรับใช้ในการเรียนการเรียนการสอนให้เห็นจริง จึงจะส่งผลให้หลักสูตรนั้นกลายเป็นหลักสูตรที่สมบูรณ์ และเป็นที่ยอมรับของทุกฝ่าย

ปรัชญาที่เกี่ยวกับหลักสูตร

•         บทบาทหน้าที่ของปรัชญา มอร์รีส (Morris.1961:3-5. อ้างถึงใน รศ.ดร.วิชัย  ดิสสระ.การพัฒนาหลักสูตรและการสอน.2535:41)กล่าวว่าปรัชญามีหน้าที่อยู่ 4 ประการคือ

1.     วิเคราะห์ปัญหาต่างๆให้ชัดเจนว่าอะไรเป็นเหตุเป็นผล

2.     วิจารณ์หรือประเมินผลการกระทำต่างๆ

3.     ประมวลหรือรวบรวมแนวความคิดต่างๆเข้าเป็นหมวดหมู่ เพื่อสะดวกและง่ายแก่การเข้าใจ

4.     ตั้งสมมติฐานของปัญหา หรือสร้างแนวของความเป็นไปได้

•         ปรัชญามีประโยชน์ต่อการศึกษา ดังนี้

1.     อธิบายถึงสภาพการณ์ของการศึกษาว่าอยู่ในสภาพอย่างไร

2.     วิจารณ์ทั้งภาคทฤษฎีและภาคปฏิบัติของการศึกษาว่ามีความเหมาะสมมากน้อยเพียงไร

3.     เปรียบเทียบแนวความเชื่อของตนกับแนวการจัดการศึกษาว่า แตกต่างกันอย่างไร

4.     เกิดความริเริ่มสร้างสรรค์จะพัฒนาการศึกษาให้ดีขึ้น (Morris.1961:13-15. อ้างถึงใน รศ.ดร.วิชัย  ดิสสระ.การพัฒนาหลักสูตรและการสอน.2535:41)

แนวความคิดความเชื่อของปรัชญาสาขาต่างๆ

•         จิตนิยม(Idealism)

   ปรัชญาสาขานี้มีความเชื่อว่า ความเป็นจริงของสรรพสิ่งสากลเป็นโลกแห่งจิตหรือมโนภาพ จากแนวคิดของเพลโต้ ช่วยให้ราทราบความเป็นไปของ 2 โลก โลกหนึ่งเป็นโลกของประสบการณ์หรือรับรู้ได้ด้วยประสาทสัมผัสทั้ง 5 แต่อีกโลกหนึ่งนั้นความเป็นจริงแฝงอยู่ใน มโนภาพหรือ จิตซึ่งเป็นความจริงที่สมบูรณ์แบบ คือ ความเป็นจริงเป็นจิตอย่างเดียว

(รศ.ดร.วิชัย  ดิสสระ.การพัฒนาหลักสูตรและการสอน.2535:42)

•         สัจนิยม(Realism)

   นักปรัชญาสาขานี้มีความเชื่อว่าความเป็นจริงของสรรพสิ่งสากลเป็นสสารอย่างเดียว แนวคิดของอริส โตเติล ทำให้เราทราบว่าสรรพสิ่งในโลกนี้เกิดขึ้นจากวัตถุหรือสสารทั้งสิ้น ฉะนั้นการกระทำที่ดี คือการกระทำที่เป็นไปตามกฎธรรมชาติ และการกระทำนั้นต้องสะท้อนให้เห็นตามหลักเกณฑ์กฎธรรมชาติโดยเฉพาะ

(รศ.ดร.วิชัย  ดิสสระ.การพัฒนาหลักสูตรและการสอน.2535:42)

•         เทวนิยม(Neo-Thomism)

   นักปรัชญาสาขานี้เชื่อว่า โลกนี้เป็นโลกแห่งเหตุผลและตามประสงค์ของพระผู้เป็นเจ้า การกระทำที่ดีงามนั้นจะต้องเป็นการกระทำที่สมเหตุสมผลและเป็นผลของแรงบันดาลใจจากพระเจ้า

•         ปฏิบัติการนิยม(Experimentalism)

   นักปรัชญาสาขานี้เชื่อว่า โลกนี้เป็นโลกแห่งประสบการณ์  ฉะนั้นความเป็นจริงที่แท้จริงก็คือ ประสบการณ์ที่กำลังเกิดขึ้นต่อหน้าเรานี่เอง ประสบการณ์รวมถึงการกระทำ การคิดและความรู้สึก เป็นกระบวนการของประสบการณ์

(รศ.ดร.วิชัย  ดิสสระ.การพัฒนาหลักสูตรและการสอน.2535:43)

•         อัตถิภาวะนิยม(Existentialism)

   นักปรัชญาสาขานี้เชื่อว่า โลกนี้เป็นโลกแห่งความมีอยู่จริง ผลงานที่กระทำนั้นควรจะแตกต่างไปจากรสนิยมของสังคม ยิ่งไม่เหมือนกับสังคมเท่าใด ก็แสดงว่าการกระทำของคนคนนั้น มีสิทธิและเสรีภาพอย่างกว้างขวาง ซึ่งถือเป็นความสวยงามที่น่ายกย่อง

(รศ.ดร.วิชัย ดิสสระ.การพัฒนาหลักสูตรและการสอน.2535:43-44)

สรุป

•      เป็นที่ยอมรับกันโดยทั่วไปแล้วว่าปรัชญาคือแนวความเชื่อของมนุษย์ที่มีต่อสรรพสิ่งต่างๆในโลกเรานี้ ปรัชญาแต่ละปรัชญาย่อมมีเหตุผลที่แตกต่างกันออกไปแล้วแต่ผู้ใดจะเห็นควรด้วยและถือปฏิบัติตาม

   จะเห็นได้ว่าปรัชญาก็เป็นอีกส่วนหนึ่งที่มีส่วนช่วยในการพัฒนากลักสูตรแล้วแต่ว่าผู้ใดจะนำไปใช้ให้เกิดประโยชน์